Πόσο διαφέρει η Ελλάδα από την Ζιμπάμπουε;

του Δ. Καζακη.

Φαντάζομαι ότι θα θυμάστε τον πανικό που προσπάθησαν να σπείρουν στον απλό κόσμο οι θιασώτες του ευρώ στις παραμονές του δημοψηφίσματος της 5ης Ιουλίου 2015. "Θα καταντήσουμε Ζιμπάμπουε...", έλεγαν και ξαναέλεγαν. Μάλιστα ο Κυριάκος Μητσοτάκης έστησε ολόκληρη παράσταση στα προσφιλή μέσα μαζικής αποβλάκωσης εμφανίζοντας στις οθόνες των ανυποψίαστων θεατών χαρτονομίσματα του δολαρίου της Ζιμπάμπουε ονομαστικής αξίας τρισεκατομμυρίων.

Στις 17 Αυγούστου οι δυνάμεις καταστολής της Ζιμπάμπουε διέλυσαν βίαια τους διαδηλωτές που είχαν συγκεντρωθεί να διαμαρτυρηθούν εναντίον των σχεδίων για την εισαγωγή ενός «υποκατάστατου νομίσματος» για την αντιμετώπιση της κρίσης ρευστότητας. Η κεντρική τράπεζα της Ζιμπάμπουε έχει ανακοινώσει ότι από τον Οκτώβριο θα αρχίσει να εκδίδει μια ειδική υποσχετική (bond note) έναντι του δικού της νομίσματος. Η υποσχετική αυτή θα είναι σε αξίες $ 2, $ 5, $ 10 και $ 20.

Η υποσχετική αυτή είναι κάτι ανάλογο με το IOU, ή σκριπ, που ετοίμαζαν να εισάγουν στην ελληνική οικονομία οι Βαρουφάκης και Σία το πρώτο εξάμηνο του 2015. Είναι το "εναλλακτικό νόμισμα" που πρεσβεύει η Ζωή Κωνσταντοπούλου και η Πλεύση Ελευθερίας. Είναι κάτι ανάλογο με το σχέδιο Σόιμπλε και παπαγαλίζουν αρκετοί σήμερα δήθεν αντιμνημονιακοί.

Οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ γνωρίζουν πολύ καλά ότι η κατάσταση με την ρευστότητα στην Ελλάδα είναι τέτοια, που αργά ή γρήγορα οι Ευρωπαίοι θα μας οδηγήσουν οι ίδιοι σε "υποκατάστατο νομίσματος" σαν της Ζιμπάμπουε.

Η Ζιμπάμπουε εγκατέλειψε το νόμισμά της το 2009, υιοθετώντας ένα σύστημα πολλαπλών νομισμάτων που κυριαρχείται από το δολάριο ΗΠΑ και το ραντ της Νότιας Αφρικής. Αλλά η έλλειψη σκληρού νομίσματος οδήγησε τις τράπεζες να περιορίσουν τις αναλήψεις από γκισέ και ΑΤΜ, αλλά και να αρνηθούν την καταβολή μισθών και τις συντάξεων σε ρευστό. Σας θυμίζει τίποτε αυτό;

Η Ζιμπάμπουε επέβαλε καθεστώς περιορισμών - που στην αφρικανική ενδοχώρα της ΕΕ, που ονομάζεται Ελλάδα, λέγεται "capital control" - τον Μάιο φέτος. Από τότε άρχισαν να σχηματίζονται ουρές έξω από τα ΑΤΜ, γιατί δηλώθηκε επίσημα ότι το διαθέσιμο ρευστό είναι περιορισμένο. Σήμερα οι τράπεζες με έδρα το εξωτερικό επιτρέπουν αναλήψεις έως US $ 300 ανά ημέρα, ενώ οι εγχώριες τράπεζες περίπου US $ 150. Καλύτερα από την Ελλάδα.

Αυτοί που αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο πρόβλημα δεν είναι οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι, διότι με τις απανωτές μειώσεις δεν υπάρχουν πλέον πολλοί που δικαιούνται περισσότερα από τα όρια αναλήψεων. Αυτές που κυριολεκτικά υποφέρουν είναι οι μικρές και μεσαίες εγχώριες επιχειρήσεις που πρέπει να στείλουν κάποιον να περιμένει στην ουρά για να συλλέξει αρκετά για εβδομαδιαία ημερομίσθια και άλλες δαπάνες. Οι πολυεθνικές εξυπηρετούνται, όπως κι εδώ, με κεφαλαιακούς λογαριασμούς χωρίς σοβαρά προβλήματα.

Η κεντρική τράπεζα τώρα σχεδιάζει να εισαγάγει "bond notes" για να διευκολύνει τις πληρωμές μισθών και συντάξεων. Αυτό τουλάχιστον ισχυρίζεται ο Πρόεδρος Ρόμπερτ Μουγκάμπε και η κυβέρνησή του. Κρατήστε το, γιατί κάπως έτσι θα εμφανιστεί το "υποκατάστατο νομίσματος" και στην περίπτωση της Ελλάδας. Μόνο που το πιθανότερο είναι να αποτιμάται σε ευρώ.

Ωστόσο, ο κόσμος δεν πείθεται, ούτε ξεγελιέται με το γεγονός ότι αυτή η υποσχετική θα αποτιμάται σε δολάρια ΗΠΑ. Φοβάται βάσιμα ότι τα χαρτιά αυτά δεν θα έχουν καμιά αξία στην καθημερινή ζωή. Ενώ η υποτίμησή τους θα είναι διαρκής επιστρέφοντας σε καταστάσεις υπερπληθωρισμού. Δεν έχουν καθόλου άδικο.

Όμως γιατί έφτασε σε τέτοια κατάντια η Ζιμπάμπουε; Το προφανές είναι γιατί εγκατέλειψε το δικό της νόμισμα. Και το εγκατέλειψε γιατί οδηγήθηκε σε έναν πρωτοφανή υπερπληθωρισμό, που εξανάγκασε την κεντρική τράπεζα να τυπώνει χαρτονομίσματα δολαρίου Ζιμπάμπουε έως και 100 τρις ονομαστικής αξίας!

Πώς έφτασε ως εδώ; Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο της Οικονομικής Πολυπλοκότητας (OEC), το 2014, η Ζιμπάμπουε εξάγει 2,5 δις $, ενώ εισάγει 6,25 δις $. Αυτό οδήγησε σε αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο των 3,4 δις $. Η Ζιμπάμπουε, που κάποτε θεωρούνταν ο σιτοβολώνας της Νότιας Αφρικής τώρα εισάγει προϊόντα όπως γλυκά, οδοντογλυφίδες, ακόμη και εμφιαλωμένο νερό.

Τυχαίο; Κάθε άλλο. Η Ζιμπάμπουε απέκτησε την ανεξαρτησία από τη Βρετανία το 1980. Τη δεκαετία του 1980, ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης της Ζιμπάμπουε κατά μέσο όρο ήταν περίπου 4% ετησίως. Οι εξαγωγές αυξήθηκαν, αποτελούμενες από όλο και περισσότερα βιομηχανικά προϊόντα, τα χρέη αποπληρώνονταν χωρίς δυσκολία, επιτεύχθηκε η επισιτιστική ασφάλεια του πληθυσμού, δηλαδή νικήθηκε η πείνα. Οι υπηρεσίες εκπαίδευσης και υγείας επεκτάθηκαν σε σημαντικό βαθμό λόγω των μεγάλων κρατικών δαπανών. Κατά συνέπεια, το ποσοστό βρεφικής θνησιμότητας μειώθηκε από 100 ανά 1.000 γεννήσεις σε 50 μεταξύ 1980 και 1988 και το προσδόκιμο ζωής αυξήθηκε 56 - 64 χρόνια. Οι εγγραφές στο Δημοτικό σχολείο διπλασιάστηκαν.

Όλα αυτά μέχρι το 1991. Η Ζιμπάμπουε άρχιζε να εφαρμόζει προγράμματα διαρθρωτικής προσαρμογής από το 1991 όταν υπέγραψε μια συμφωνία με το ΔΝΤ σε αντάλλαγμα για ένα δάνειο $ 484 εκατομμυρίων. Τι έκανε το ΔΝΤ; Διέλυσε το σύστημα ελέγχου συναλλάγματος, απελευθέρωσε όλες τις συναλλαγές του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών από τους ελέγχους συναλλάγματος και έκδοσης αδειών εισαγωγής, κατήργησε το δημόσιο μονοπώλιο της εμπορίας των γεωργικών προϊόντων όπου στηρίζονταν οι φτωχοί αγρότες, απορύθμισε εντελώς τον χρηματοπιστωτικό τομέα, κατήργησε τους ελέγχους στις τιμές και εισήγαγε ένα από τα πιο εκτεταμένα προγράμματα ιδιωτικοποίησης. Σας θυμίζουν τίποτε όλα αυτά;

Να πώς αποτίμησε η Παγκόσμια Τράπεζα το πρόγραμμα προσαρμογής του ΔΝΤ: Η οικονομία της Ζιμπάμπουε εισήλθε σε ύφεση μεταξύ 1991 και 1996, η κατά κεφαλήν ιδιωτική κατανάλωση μειώθηκε κατά 37%, οι μισθοί μειώθηκαν κατά 26%, ενώ η ανεργία αυξήθηκε και οι τιμές των τροφίμων εκτινάχθηκαν στα ύψη. Η συνταγή του ΔΝΤ, η οποία απαιτεί από την κυβέρνηση της Ζιμπάμπουε να μειώσει τις δαπάνες κατά 46%, πάνω απ' όλα με την περικοπή των μισθών των εργαζομένων της υγείας, είχε καταστροφικές συνέπειες για τη δημόσια υγεία. Η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού έμεινε χωρίς πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας. Ο υποσιτισμός και η συχνότητα εμφάνισης ασθενειών όπως η φυματίωση αυξήθηκαν δραματικά. (Βλέπε World Bank, "Structural Adjustment and Zimbabwe's Poor, Operations Evaluation Department" 02/01/1996.)

Από τότε και χάρις στις ίδιες ακριβώς πολιτικές που εφαρμόζονται στην Ελλάδα, η Ζιμπάμπουε πάει από το κακό στο χειρότερο. Κι έτσι ο πάλαι ποτέ σιτοβολώνας της Αφρικής, μια από τις πιο πλούσιες χώρες του πλανήτη σε πολύτιμα μέταλλα και ορυκτά, λεηλατείται αδίστακτα υπό την επιστασία του ΔΝΤ. Φανταστείτε τι έχουμε να πάθουμε εμείς και η χώρα μας από τη στιγμή που έχουμε τεθεί υπό κατοχή.

Δημοσιεύτηκε στην kontranews, 21/8/2016