Επιστροφή στη δραχμή χωρίς υποτίμηση;

Ερωτηματικά, αμφιβολίες και αντιρρήσεις 

Του Κώστα Καλλωνιάτη

Με την ταξική πολιτική της δημοσιονομικής και εισοδηματικής λιτότητας στην Ευρώπη να πλήττει το βιοτικό επίπεδο μεγάλου μέρους της μισθωτής εργασίας και να γονατίζει τις κοινωνίες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, η πίστη στην προοπτική της Ενωμένης Ευρώπης και στο κοινό νόμισμα, το ευρώ, δέχεται νέο κύμα αμφισβήτησης σε ευρωπεριφέρεια και κέντρο.

Έτσι η πρόεδρος του κόμματος της γερμανικής αριστεράς (Die Linke), Ζάρα Βάνγκεκεχτ, εισηγήθηκε προχθές την κατάργηση του ευρώ και την αντικατάστασή του από άλλο νομισματικό σύστημα με σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες, αλλά και τον έλεγχο της κίνησης κεφαλαίων.

Αντίστοιχα, στην Ελλάδα, το αριστερό ρεύμα υπέρ της επιστροφής στη δραχμή συσπειρώθηκε γύρω από τη νέα εκδοχή εξόδου από το ευρώ χωρίς υποτίμηση της νέας δραχμής που προτείνει π συγγραφέας και δημοσιογράφος Ιγγλέσης στο οπωσδήποτε ενδιαφέρον βιβλίο του «Επιστροφή στη δραχμή – Η απάντηση στην ευρωκατοχή» (εκδόσεις Α.Α. Λιβάνη) που πρόσφατα παρουσίασε.

Καλλιεργούμενος φόβος

Όπως ο ίδιος ο συγγραφέας τόνισε, στόχος του ήταν να διαλύσει τον σκοπίμως καλλιεργούμενο φόβο από τα συστημικά ΜΜΕ για τον υποτιθέμενο όλεθρο που θα ακολουθήσει αν η χώρα βρεθεί εκτός ευρωζώνης.

Ο Ιγγλέσης, λοιπόν, ισχυρίζεται πως επειδή σήμερα έχει ήδη υπάρξει εσωτερική υποτίμηση του νομίσματος που έχει μειώσει τις αποδοχές και το εισόδημα των Ελλήνων κατά 40%, με συνέπεια το ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών να είναι πλέον πλεονασματικό, δεν θα χρειαστεί υποτίμηση του εθνικού νομίσματος αν επιστρέψουμε σε αυτό.

Η επιστροφή στη δραχμή θα γίνει όχι για λόγους βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας, αλλά για να αποκτήσει η χώρα ανεξαρτησία στην άσκηση νομισματικής πολιτικής και, μέσω της εκτύπωσης χρήματος, να μπορέσει να σηματοδοτήσει την ανάπτυξη της παραγωγικής δομής της (γεωργία, βιοτεχνία, βιομηχανία) και να ενισχύσει με δημόσιες επενδύσεις τις υποδομές.

Το ενδιαφέρον σημείο και η διαφορά από παλαιότερες προτάσεις στο σχέδιο Ιγγλέση –το οποίο φάνηκε να συσπειρώνει σημαντικό μέρος της αντιευρωπαϊκής αριστεράς- είναι η έμμεση παραδοχή πως μία σημαντική υποτίμηση (π.χ. 30%) του νομίσματος, θα είχε πληθωριστικές επιπτώσεις και θα μείωνε το βιοτικό επίπεδο του Έλληνα πολίτη. Ο λόγος όμως που κατά τον Ιγγλέση δεν θα συμβεί αυτό οφείλεται στους εξής παράγοντες:

Α. η εισαγωγή του νέου νομίσματος θα γίνει με ισοτιμία 1 δραχμής προς 1 ευρώ για 3-5 έτη, χωρίς να υπάρξει μετά απαραίτητα κάποια υποτίμηση

Β. θα απαγορευθεί η ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων (επιβολή ελέγχων) και η εξαγωγή δραχμών στο εξωτερικό, ώστε να μη γίνει το νόμισμα αντικείμενο υποτιμητικής κερδοσκοπίας

Γ. οι καταθέσεις θα παραμείνουν σε ευρώ και θα αποτελούν καταθέσεις σε συνάλλαγμα, ενώ οι συναλλαγές στο εσωτερικό της χώρας θα γίνονται μόνο σε δραχμές

Δ. οι πληρωμές ιδιωτικών κι επιχειρήσεων στο εξωτερικό π.χ. για εισαγωγή προϊόντων θα γίνεται σε συνάλλαγμα και

Ε. η έκδοση νέου χαρτονομίσματος θα είναι ελεγχόμενη και θα κατευθύνεται μόνο σε παραγωγικές επενδύσεις και όχι σε καταναλωτικές δαπάνες, ώστε να δημιουργούνται πληθωριστικές τάσεις.

Με άλλα λόγια, η Ελλάδα εκτιμάται πως θα πετύχει έτσι να διατηρήσει μία σταθερή ισοτιμία με το ευρώ και επαρκή χρηματοδότηση επενδύσεων (όχι με δανεικά) ώστε να λυτρωθεί από την τρέχουσα παγίδα ρευστότητας και τη διαρκή εισοδηματική λιτότητα των μισθωτών. Υπάρχουν, ωστόσο, αρκετά σημεία στο παραπάνω σχέδιο που γεννούν ερωτηματικά ή αμφιβολίες και αντιρρήσεις, με συνέπεια να χρήζουν περαιτέρω διαλόγου.

1. Δεδομένου ότι ένας μεγάλος όγκος ευρώ κυκλοφορεί ήδη στην εγχώρια αγορά ή έχει αποθησαυριστεί εκτός τραπεζών ή και της χώρας, η επιστροφή στη δραχμή θα διαμορφώσει μία δεύτερη μαύρη αγορά σε συναλλαγές ευρώ που θα διχοτομήσει την οικονομία

Η απαγόρευση ελεύθερης μετατροπής του νομίσματος θα κάνει πολύ κόσμο με το που θα εισπράττει το μισθό και τη σύνταξή του σε δραχμές να τρέχει να μετατρέψει μέρος αυτών στη μαύρη αγορά για λόγους ασφαλείας, καθώς η χώρα θα βρίσκεται σε καθεστώς αυστηρού προστατευτισμού και οικονομικής απομόνωσης.

Έτσι, ακόμη και αν δεν υπάρχουν εξωτερικές συναλλαγματικές πιέσεις σε μία διοικητικά καθορισμένη ισοτιμία (αφού η δραχμή δεν θα είναι ελεύθερα μετατρέψιμη), θα υπάρχουν εσωτερικές υποτιμητικές τάσεις και θα αναπτυχθούν σταδιακά πληθωριστικές πιέσεις, όπως έγινε την τελευταία δεκαετία με την Αργεντινή, χωρίς να απολαμβάνει η Ελλάδα τις ευνοϊκές διεθνείς συνθήκες και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που είχε τότε η Αργεντινή.

2. Ακόμη και με κεντρικό εθνικό έλεγχο του τραπεζικού συστήματος, οι έλεγχοι στην κίνηση κεφαλαίων έχουν ένα όριο απόδοσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι αναδυόμενες οικονομίες, που το 2010 προσπαθούσαν με ελέγχους κεφαλαίου να συγκρατήσουν την εισροή κερδοσκοπικών κεφαλαίων στο εσωτερικό τους για να αποφύγουν την ανατίμηση του νομίσματος που έπληττε την ανταγωνιστικότητά τους (π.χ. η Βραζιλία εισήγαγε τέτοιους ελέγχους το 2009, αλλά το 2012 δεν απέφυγε την υποτίμηση).

Αντίστροφα, σήμερα οι αναδυόμενες οικονομίες προσπαθούν με ελέγχους και αυξήσεις επιτοκίων (βλ. Τουρκία) να αποτρέψουν τη μαζική εκροή κεφαλαίων χωρίς να αποτρέπουν την επιβεβλημένη από τις αγορές νομισματική τους υποτίμηση.

Ιδιωτικές επενδύσεις

3. Όπως λέει και η παροιμία «το άλογο μπορεί κανείς να το οδηγήσει στην πηγή, δεν μπορεί όμως να το υποχρεώσει να πιεί νερό». Το ίδιο συμβαίνει και με τις ιδιωτικές επενδύσεις. Δεν είναι μόνον το πρόβλημα της χρηματοδότησης που τις αποτρέπει. Χρειάζεται ενισχυμένη ζήτηση, γόνιμο και υποστηρικτικό περιβάλλον, ευνοϊκοί όροι ανταγωνισμού και ελευθερία συναλλαγών και είναι αμφίβολο πόσο εξασφαλίζονται οι όροι αυτοί σε μία οικονομία που σπάει τους δεσμούς της με τον ευρωπαϊκό καταμερισμό εργασίας και επιλέγει ένα έντονο προστατευτικό καθεστώς απομόνωσης. Αυτό ισχύει τόσο για τις ξένες όσο και για τις εγχώριες επιχειρήσεις που έχουν σε μεγάλο βαθμό διεθνοποιηθεί (βλ. Βαλκάνια, Μ. Ανατολή), ανεξάρτητα από την απώλεια όλων των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων (ΕΣΠΑ κ.λ.π.).

4. Το σχέδιο επιστροφής στη δραχμή παραγνωρίζει τον πάντα υπαρκτό συστημικό κίνδυνο διάλυσης της Ευρωζώνης, καθώς η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα προκαλέσει ντόμινο παρενεργειών στις υπόλοιπες υπερχρεωμένες χώρες – μέλη της περιφέρειας και μία γενικευμένη κρίση εμπιστοσύνης στις αγορές, με συνέπεια την εκτίναξη των σπρεντ, την αδυναμία δανεισμού τους και το βάθεμα της ύφεσης και των φυγόκεντρων τάσεων. Αν διαλυθεί η Ευρώπη, τότε για ποια σταθερή ισοτιμία και γα ποια τόνωση των εξαγωγών και της ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας θα μιλάμε;