Ήρθαν τα μνημόνια, χάθηκαν τα ανθρώπινα δικαιώματα - Άκρως αποκαλυπτική η έκθεση...

Συντάκτης: Μπάμπης Μιχάλης 

Κόλαφο για τις πολιτικές άγριας λιτότητας, με την οποία συνεχίζουν να βομβαρδίζουν την Ελλάδα οι διεθνείς πιστωτές, αποτελεί η έκθεση του Ανεξάρτητου Εμπειρογνώμονα του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα, Χουάν Πάμπλο Μποχοσλάβσκι, ο οποίος καλεί σε αναστολή μέτρων προσαρμογής και μεταρρυθμίσεων όπως και σε μια ουσιαστική ελάφρυνση του χρέους προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ανθρωπιστική και προσφυγική κρίση. 

Η έκθεση -που παρουσιάστηκε πριν από λίγες ημέρες στην 31η συνεδρίαση του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών- διαπιστώνει ότι οι ακραίες πολιτικές δημοσιονομικής προσαρμογής που εφαρμόστηκαν στη χώρα μας μέσω των μνημονίων όχι μόνο είχαν αμφιλεγόμενο οικονομικό αποτέλεσμα σε όρους ανάπτυξης αλλά παράλληλα επιδείνωσαν βασικά ανθρώπινα δικαιώματα των Ελλήνων πολιτών, όπως αυτά της στέγασης, της σίτισης, της αξιοπρεπούς εργασίας, της κοινωνικής ασφάλισης, της υγείας.

Δικαιώματα που οι πιστώτριες χώρες και οι θεσμοί επιλέγουν να βάζουν στο περιθώριο όταν σχεδιάζουν τα προγράμματα μεταρρυθμίσεων και εποπτεύουν την εφαρμογή τους, παραβιάζοντας δεσμεύσεις τους οι οποίες απορρέουν από ευρωπαϊκές και διεθνείς συμφωνίες στις οποίες συμμετέχουν.

«Οι επιπτώσεις στα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι προϊόν ενός “αόρατου χεριού” για το οποίο ούτε τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. ούτε οι διεθνείς θεσμοί, δημόσιοι και ιδιωτικοί χρηματοοικονομικοί θεσμοί εντός και εκτός της Ελλάδας φέρουν ευθύνη», αναφέρει χαρακτηριστικά η έκθεση του Εμπειρογνώμονα του ΟΗΕ. 

Ο Χουάν Πάμπλο Μποχοσλάβσκι επισκέφθηκε την Ελλάδα στα τέλη του περασμένου Νοεμβρίου διερευνώντας τις επιπτώσεις του υψηλού εξωτερικού χρέους και των Μνημονίων στα ανθρώπινα δικαιώματα. Ηταν η πρώτη επίσκεψη ανεξάρτητου εμπειρογνώμονα του ΟΗΕ στη χώρα μας από το 2013.

Στην έκθεσή του, ο Μποχοσλάβσκι πραγματοποιεί λεπτομερή αναφορά στη δραματική μείωση εισοδημάτων, την αυξανόμενη φτώχεια, την κατάρρευση του δημόσιου συστήματος υγείας και της κοινωνικής πρόνοιας, τον κοινωνικό αποκλεισμό μεγάλου μέρους του πληθυσμού εξαιτίας της ακραίας λιτότητας που εφαρμόστηκε στη χώρα από το 2010. 

Μεταξύ άλλων επισημαίνει για τις επιπτώσεις της ακραίας λιτότητας: 

Α. Στο δικαίωμα στην εργασία. 

Από την αρχή της κρίσης έχουν κλείσει 230.000 μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, ενώ έχουν χαθεί πάνω από 600.000 θέσεις εργασίας.

Η ανεργία συνεχίζει να βρίσκεται σε πολύ υψηλά επίπεδα (24%) ενώ ο κατώτατος μισθός σε πάρα πολύ χαμηλά, δημιουργώντας προβλήματα επιβίωσης σε εργαζόμενους και στις οικογένειές τους. 

Β. Στο δικαίωμα στην κοινωνική ασφάλιση και για τη φτώχεια. 

Ο αριθμός των ατόμων που πλήττονται από ακραία υλική στέρηση διπλασιάστηκε στο 21,4% το 2014 έναντι 11,68% το 2010 και του μέσου όρου 7,6% στην Ε.Ε. Περίπου 1,3 εκατ. άνθρωποι (το 10,4% του πληθυσμού) ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας ενώ 3,88 εκατ. (36% του πληθυσμού) κινδυνεύουν με φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό. 

Γ. Στο δικαίωμα στην τροφή, τη στέγη και την ιατρική περίθαλψη.

Η Ελλάδα έχει το υψηλότερο κόστος στέγασης (δαπάνες κατοικίας, θέρμανσης, νερό, φως κ.λπ.) στην Ε.Ε. Από 18,1% το 2010, το διαθέσιμο εισόδημα εκτοξεύθηκε στο 40,7% το 2014.

Ο αριθμός των πολιτών που ζουν σε σπίτια τα οποία δεν θερμαίνονται επαρκώς έχει διπλασιαστεί από το 2010, από το 15,4% στο 32,9% ενώ συνεχώς αυξανόμενη είναι η μερίδα του πληθυσμού που αδυνατεί να διατηρήσει την πρώτη κατοικία του.

Η λύση που προκρίνεται για το πρόβλημα των «κόκκινων» δανείων ενέχει τον κίνδυνο κατασχέσεων κατοικιών και αύξηση του αριθμού των αστέγων -για τους οποίους δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία.

Σημειώνει ακόμη ότι οι περικοπές στο δημόσιο σύστημα υγείας, η αύξηση των εισφορών, έχουν συντελέσει στο να μην έχουν καμία ιατροφαρμακευτική κάλυψη περίπου 2,5 εκατ. πολίτες και η παροχή υπηρεσιών να υποβαθμίζεται διαρκώς. 

Ο Ανεξάρτητος Εμπειρογνώμονας τονίζει ότι η παραπάνω απαράδεκτη κατάσταση δεν προκλήθηκε λόγω έλλειψης πολιτικής βούλησης από την τρέχουσα κυβέρνηση.

Αναγνωρίζει τις προσπάθειές της να επιλύσει τα προβλήματα και επαινεί μέτρα όπως αυτά που νομοθετήθηκαν πέρυσι για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης.

Σημειώνει όμως, από την άλλη πλευρά, ότι η δημοσιονομική στενότητα των Μνημονίων δεν της επιτρέπει να διευθετήσει τα προβλήματα στο πλαίσιο των υποχρεώσεών της για την τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Υπογραμμίζει ενδεικτικά ότι η επιβολή νέων περικοπών ύψους 0,5% του ΑΕΠ στην κοινωνική πρόνοια, όπως προβλέπουν οι όροι του τρέχοντος προγράμματος προσαρμογής, τροφοδοτεί ερωτήματα και θα πρέπει να επανεξεταστούν. 

Το χρέος 

Ο Ανεξάρτητος Εμπειρογνώμονας επισημαίνει τη σημασία που έχουν μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις για την ελληνική οικονομία.

Προειδοποιεί, όμως, ότι η έλλειψη πρόσβασης αυτών στον δανεισμό και το τεράστιο απόθεμα μη εξυπηρετούμενων δανείων που συσσωρεύουν αποτελούν φραγμό για τις επενδύσεις, τη δημιουργία απασχόλησης και την ανάπτυξη της οικονομίας.

Η μόνη διέξοδος, τονίζει, είναι να επιτραπεί στην ελληνική κυβέρνηση να προχωρήσει σε γενναίες επενδύσεις, και για να γίνει αυτό θα πρέπει να αναδιαρθρωθεί το χρέος έτσι ώστε να δημιουργηθεί ο χώρος για την εφαρμογή πολιτικών που θα βελτιώσουν την κατάσταση για τους φτωχούς και τους άνεργους.

Η ελάφρυνση του χρέους, όμως, είναι αναγκαία για ακόμη έναν λόγο, την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης, η οποία -όπως επισημαίνει- είναι η χειρότερη που αντιμετωπίζει η Ευρώπη από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο Ανεξάρτητος Εμπειρογνώμονας σημειώνει ότι θα ήταν περισσότερο ωφέλιμο η ελάφρυνση του χρέους να συμφωνηθεί νωρίτερα, από το να παραταθεί τεχνητά, λαμβανομένου υπόψη ότι «η οικονομική ανάπτυξη μετά από κρίσεις χρέους είναι πιο ισχυρή αν η ελάφρυνση του χρέους υλοποιείται βάσει της διαχρονικής μόδας της διαγραφής αντί της επέκτασης της ωρίμανσης των δανείων και της μείωσης των επιτοκίων». 

Αναφερόμενος στο έργο της Επιτροπής Αλήθειας για το Δημόσιο Χρέος επισημαίνει ότι η ανάλυσή του δεν εστιάζει στις αποφάσεις αυτής για τη νομιμότητα των οφειλών.

Επισημαίνει, όμως, ότι ισχυρές αντιρρήσεις για τη νομιμότητα του χρέους μπορούν να στηριχτούν στις αιτιάσεις για τη βιωσιμότητά του και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Οι δανειστές, σημειώνει χαρακτηριστικά, δεν θα έπρεπε να περιμένουν την πλήρη αποπληρωμή του χρέους αν το αποτέλεσμα είναι η ακύρωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. 

Στις συστάσεις που παραθέτει στην έκθεσή του ο Ανεξάρτητος Εμπειρογνώμονας: 

1. Προς την Ελληνική Κυβέρνηση και τους Δανειστές (από κοινού): 

α. Παροτρύνει να προβούν σε ολοκληρωμένη αξιολόγηση των επιπτώσεων των πολιτικών αντιμετώπισης της οικονομικής κρίσης επί των ανθρώπινων δικαιωμάτων. 

β. Να επαναξιολογηθούν όλες οι μεταρρυθμίσεις και τα μέτρα προσαρμογής προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι δεν επιδεινώνουν την προοδευτική πραγματοποίηση των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων. 

γ. Να αναστείλουν τις περικοπές στις δαπάνες του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας που προβλέπονται στο τελευταίο Μνημόνιο μέχρι την ανάκαμψη της οικονομίας στα προ της κρίσης επίπεδα. 

δ. Να υποστηρίξουν του άνεργους που αποτελούν μέλη φτωχών οικογενειών 

2. Προς την Ελληνική Κυβέρνηση:

α. Να κάνει το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων εθνικής ιδιοκτησίας μέσω διαβούλευσης, δημόσιας συζήτησης και με σεβασμό στη συμμετοχή των πολιτών. Ο Μποχοσλάβσκι τονίζει ότι η προκλητική ατζέντα μεταρρυθμίσεων θα είναι δύσκολο να υλοποιηθεί αν δεν ληφθεί υπόψη ο ελληνικός λαός και αυτή εφαρμοστεί με μοναδικό στόχο την αποπληρωμή του χρέους. Η οικειοποίηση των μεταρρυθμίσεων από τον ελληνικό λαό -σημειώνει- θα μπορούσε να διασφαλιστεί μόνο μέσω της δημόσια διαβούλευσης, του κοινωνικού διαλόγου και με σεβασμό προς τη δημοκρατική συμμετοχή και τα ανθρώπινα δικαιώματα. 

β. Να μεταρρυθμίσει και να εκσυγχρονίσει το ασφαλιστικό σύστημα στη βάση των συστάσεων της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας. 

γ. Να μεταρρυθμίσει το συνταξιοδοτικό σύστημα στη βάση της αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών και με στόχο να καταστεί αυτό οικονομικά βιώσιμο και να διασφαλίσει τους υπερηλίκους από τη φτώχεια. 

δ. Να κλείσει τα κενά στο ασφαλιστικό σύστημα με την ανακατεύθυνση των επιδομάτων. Να προωθηθούν μέτρα όπως το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα και αν χρειαστεί να αυξηθούν οι δαπάνες κοινωνικής πρόνοιας για την κάλυψη των κοινωνικών ομάδων που αντιμετωπίζουν το μεγαλύτερο πρόβλημα. 

ε. Να επεκτείνει την ισχύ του επιδόματος ανεργίας στους 24 μήνες. 

στ. Να εισαγάγει επίδομα στέγασης για όλα τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος που παλεύουν να ανταποκριθούν στις δαπάνες στέγασης. 

ζ. Να προστατεύσει φτωχά νοικοκυριά που δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν τα στεγαστικά τους δάνεια από τις κατασχέσεις και να επεκτείνει προγράμματα αστέγων. 

η. Να δημιουργήσει ένα βασικό πακέτο υπηρεσιών υγείας ανεξαρτήτως ασφαλιστικών εισφορών, μηδενικού ή σχεδόν μηδενικού κόστους, για όλους. 

θ. Να ενισχύσει την πρόσβαση στη Δικαιοσύνη όσων αδυνατούν. 

ι. Να συνεχιστεί η δουλειά που έκανε η Επιτροπή Αλήθειας για το Χρέος 

3. Στους Διεθνείς Πιστωτές: 

α. Να προσφέρουν ελάφρυνση του χρέους στην Ελλάδα προκειμένου να ενισχυθεί η οικονομική ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς, με τη χορήγηση ενός πακέτου επενδύσεων και βοήθειας για το κλείσιμο των κενών στον κοινωνικό της ιστό. 

β. Να εντάξουν κοινωνικούς στόχους, όπως η μείωση της ανεργίας και της φτώχειας, η πρόσβαση στη δημόσια υγεία, ως μετρήσιμους στόχους στο τρέχον πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής και να ελέγχεται η πρόοδός τους τακτικά. 

γ. Να αναπτύξουν κατευθυντήριες γραμμές για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις αποτιμήσεις των κοινωνικών επιπτώσεων των προγραμμάτων προσαρμογής που θα χρηματοδοτηθούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την ΕΚΤ, τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης ή το ΔΝΤ. 

δ. Να χαλαρώσουν τους δημοσιονομικούς περιορισμούς προκειμένου να καταφέρει η Ελλάδα να αντιμετωπίσει την προσφυγική κρίση με τρόπο που να αντανακλά τις βέλτιστες πρακτικές και πρότυπα στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των κανόνων για τους πρόσφυγες. 

ε. Να προσφέρουν στήριξη στην Ελλάδα με τη χορήγηση ανθρώπινων, τεχνικών και οικονομικών πόρων για την εξασφάλιση υγειονομικής φροντίδας, σίτισης και στέγασης των προσφύγων. 

  efsyn